Καρκίνος του προστάτη και θνησιμότητα – τι έδειξε πρόσφατη έρευνα

Δεδομένης αυτής της μεταβλητότητας, οι σημαντικές παρενέργειες ορισμένων θεραπειών και ο τρόμος που βιώνουν πολλοί άνθρωποι με τη διάγνωση του καρκίνου, το να αποφασίσουν τι να κάνουν για τον καρκίνο του προστάτη μπορεί να είναι ενοχλητικό τόσο για τους γιατρούς όσο και για τους ασθενείς.

Υπάρχουν δύο συνήθεις τρόποι για τον έλεγχο για καρκίνο στον προστάτη, έναν μικρό αδένα σε σχήμα καρυδιού στους άνδρες που παράγει το σπερματικό υγρό που μεταφέρει το σπέρμα. Η πρώτη είναι μια ψηφιακή εξέταση του ορθού και η  δεύτερη είναι μια εξέταση αίματος για τη μέτρηση του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA), μιας πρωτεΐνης που παράγεται από τον αδένα του προστάτη. Τα αυξημένα επίπεδα PSA δείχνουν μεγαλύτερη πιθανότητα καρκίνου.

Ο προσυμπτωματικός έλεγχος μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από τον καρκίνο του προστάτη ανιχνεύοντας έγκαιρα τους καρκίνους, αλλά –και εδώ είναι το ενοχλητικό κομμάτι– μπορεί να γίνει εις βάρος της υπερδιάγνωσης και της υπερθεραπείας των καρκίνων που, αν αφεθούν χωρίς θεραπεία, δεν θα συντομεύσουν τη διάρκεια ζωής του ασθενούς.

Μόλις ανακαλυφθεί και επιβεβαιωθεί ο καρκίνος του προστάτη, συνήθως μέσω βιοψίας, είναι διαθέσιμες διάφορες επιλογές, αλλά η πιο σημαντική απόφαση που πρέπει να ληφθεί είναι εάν θα γίνει θεραπεία ή όχι. Η προηγούμενη θεραπεία είναι μια βιώσιμη επιλογή εάν ο καρκίνος είναι μικρός, ασυμπτωματικός, βραδείας ανάπτυξης, εντοπισμένος (δεν έχει εξαπλωθεί) και δεν προκαλεί πολύ αυξημένο PSA.

Υπάρχουν δύο κοινές εναλλακτικές λύσεις στη θεραπεία. Η πρώτη, η «ενεργητική παρακολούθηση» (μερικές φορές ονομάζεται ενεργή επιτήρηση), περιλαμβάνει την προσεκτική παρακολούθηση του καρκίνου, η οποία συνήθως απαιτεί επίσκεψη στο γιατρό με εξέταση αίματος PSA περίπου κάθε έξι μήνες και ψηφιακή εξέταση του ορθού τουλάχιστον ετησίως. Επιπλέον, βιοψίες προστάτη  και  απεικονιστικές εξετάσεις  μπορεί να γίνονται περιοδικά. Το δεύτερο, η «προσεγμένη αναμονή», είναι ένας λιγότερο εντατικός τύπος παρακολούθησης που βασίζεται περισσότερο σε αλλαγές στα συμπτώματα ενός ασθενούς παρά σε συχνές δοκιμές για να αποφασίσει εάν χρειάζεται θεραπεία.

Οποιοδήποτε από αυτά κατά την αναβολή της θεραπείας αποφεύγει τις παρενέργειες της χειρουργικής επέμβασης, των φαρμάκων και της ακτινοβολίας και είναι πιο κατάλληλο όταν ο κίνδυνος εξέλιξης του καρκίνου είναι πολύ χαμηλός. Επειδή ο καρκίνος του προστάτη αναπτύσσεται πολύ αργά, ορισμένοι πολύ μικροί καρκίνοι μπορεί να μην προκαλέσουν ποτέ σημεία και συμπτώματα, και πολλοί άνδρες που επιλέγουν να παραιτηθούν από τη θεραπεία βιώνουν τη φυσιολογική διάρκεια ζωής τους προτού ο καρκίνος γίνει αρκετά μεγάλος ώστε να χρειαστεί παρέμβαση.

Σε πρόσφατη δημοσίευση  στις 11 Μαρτίου, ανακοινώθηκαν αποτελέσματα μιας μακροχρόνιας κλινικής δοκιμής στο Ηνωμένο Βασίλειο που παρακολούθησε περισσότερους από 1.600 άνδρες που διαγνώστηκαν με εντοπισμένο καρκίνο του προστάτη μεταξύ 1999 και 2009. Οι ασθενείς αρχικά κατανεμήθηκαν τυχαία σε έναν από τους τρεις ομάδες: ενεργή παρακολούθηση. ακτινοθεραπεία (η οποία χρησιμοποίησε αναστολείς ορμονών και ακτινοβολία για τη συρρίκνωση των όγκων). ή προστατεκτομή – δηλαδή χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του προστάτη. Εκείνοι στους οποίους ανατέθηκε η παρακολούθηση θα μπορούσαν να αλλάξουν ομάδες κατά τη διάρκεια της μελέτης εάν ο καρκίνος τους προχωρούσε, έτσι ώστε να καταστεί κατάλληλη πιο επιθετική θεραπεία.

Τα κυριότερα ευρήματα:

• Σε μια μέση παρακολούθηση 15 ετών (εύρος, 11 έως 21), 45 ασθενείς, ή περίπου το 3% των συμμετεχόντων, είχαν πεθάνει από καρκίνο του προστάτη.
• Δεν υπήρχαν σημαντικές διαφορές στον αριθμό των θανάτων από καρκίνο του προστάτη μεταξύ των τριών ομάδων.
• Οι ασθενείς στην ομάδα ενεργού παρακολούθησης είχαν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν εξέλιξη του καρκίνου τους και περισσότερες πιθανότητες εξάπλωσής του, σε σύγκριση με τις άλλες ομάδες.
•  Περίπου το 9% των ασθενών στην ομάδα ενεργού παρακολούθησης είχαν μετάσταση του καρκίνου τους, σε σύγκριση με το 5% στις άλλες δύο ομάδες.
• Οι ασθενείς στην ομάδα ενεργού παρακολούθησης είχαν πολύ μικρότερη συχνότητα εμφάνισης επιπλοκών που αλλάζουν τη ζωή, όπως η ακράτεια και η στυτική δυσλειτουργία που μπορεί να ακολουθήσουν επιθετική θεραπεία για τον καρκίνο του προστάτη, αλλά δεν είχαν περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν από τον καρκίνο τους από τους άνδρες που υποβλήθηκαν σε χειρουργική επέμβαση για αφαίρεση προστάτη ή που υποβλήθηκαν σε θεραπεία με αναστολείς ορμονών και ακτινοβολία .

Τα συμπεράσματα των συγγραφέων: «Μετά από 15 χρόνια παρακολούθησης, η θνησιμότητα λόγω καρκίνου του προστάτη ήταν χαμηλή ανεξάρτητα από τη θεραπεία που είχε χορηγηθεί. Έτσι, η επιλογή της θεραπείας περιλαμβάνει τη στάθμιση των ανταλλαγών μεταξύ οφελών και βλαβών που σχετίζονται με θεραπείες για εντοπισμένο καρκίνο του προστάτη».

Για τους ασθενείς που επιλέγουν θεραπεία σε οποιοδήποτε στάδιο κι αν είναι ο καρκίνος τους, υπάρχουν διάφορες επιλογές, οι οποίες περιγράφονται εν συντομία παρακάτω και με περισσότερες λεπτομέρειες εδώ .

Τρόποι θεραπείας:  

• Χειρουργική – μια κοινή επιλογή, η οποία συνήθως περιλαμβάνει την αφαίρεση ολόκληρου του προστάτη, εάν ο καρκίνος δεν πιστεύεται ότι έχει εξαπλωθεί εκτός του αδένα.
• Ακτινοβολία — χρησιμοποιεί ακτίνες ή σωματίδια υψηλής ενέργειας για να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αρχική θεραπεία ή για τη θεραπεία υποτροπών ή μεταστάσεων. Διατίθενται διαφορετικές τεχνολογίες και εξοπλισμός, ανάλογα με το στάδιο του καρκίνου και άλλους παράγοντες.
• Κρυοθεραπεία — χρησιμοποιεί εξαιρετικά κρύες θερμοκρασίες για να παγώσει και να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα του προστάτη και το μεγαλύτερο μέρος του προστάτη.
• Ορμονική θεραπεία – καταστέλλει τα επίπεδα στο σώμα των ανδρικών ορμονών, που ονομάζονται ανδρογόνα, που διεγείρουν την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων του προστάτη.
• Η χημειοθεραπεία  μέσω ενδοφλέβιας έγχυσης ή από του στόματος φαρμάκων, μπορεί να χρησιμοποιηθεί εάν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί εκτός του αδένα του προστάτη και εάν η ορμονική θεραπεία δεν αποδίδει. Μπορεί επίσης να χορηγηθεί σε συνδυασμό με ορμονοθεραπεία.
• Ανοσοθεραπεία – διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα, χρησιμοποιώντας διάφορες διακριτές μεθόδους, συμπεριλαμβανομένων εμβολίων και φαρμάκων που ονομάζονται αναστολείς σημείων ελέγχου του ανοσοποιητικού συστήματος.
• «Στοχευμένη» θεραπεία – χρησιμοποιεί φάρμακα που επικεντρώνονται σε συγκεκριμένους στόχους στα καρκινικά κύτταρα που τα κάνει διαφορετικά από τα φυσιολογικά, υγιή κύτταρα. Οι στόχοι ποικίλλουν, αλλά όλα τα φάρμακα παρεμβαίνουν κατά κάποιο τρόπο στο πώς ένα καρκινικό κύτταρο αναπτύσσεται, διαιρείται, επιδιορθώνεται ή αλληλεπιδρά με άλλα κύτταρα.

Επειδή ο καρκίνος του προστάτη είναι τόσο κοινός, οι διάφορες μέθοδοι θεραπείας συνεχίζουν να μελετώνται εντατικά και να βελτιώνονται, αλλά όλες έχουν παρενέργειες που, για ένα δεδομένο άτομο, μπορεί να υπερβαίνουν τα οφέλη. Για πολλούς άνδρες, η προοπτική της ανικανότητας ή της ακράτειας είναι αποθαρρυντική ή ακόμη και μια διαπραγμάτευση.

Ως εκ τούτου, η κομβική απόφαση εάν θα επιλέξετε θεραπεία ή προσεκτική αναμονή ή ενεργό παρακολούθηση μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολη. Ο Δρ Freddie Hamdy, καθηγητής χειρουργικής και ουρολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και ο κύριος συγγραφέας του άρθρου που αναφέρει τα αποτελέσματα της μεγάλης βρετανικής μελέτης, προσφέρει καλές συμβουλές: «Τα καλά νέα είναι ότι εάν διαγνωστείτε με καρκίνο του προστάτη, μην πανικοβληθείτε και αφιερώστε χρόνο για να πάρετε μια απόφαση» σχετικά με το πώς να προχωρήσετε.

Όπως πάντα, η κατευθυντήρια αρχή θα πρέπει να είναι ότι η θεραπεία δεν πρέπει να είναι χειρότερη από την ασθένεια και δεν υπάρχει κανένα σχέδιο που να ταιριάζει σε όλους.